Blockchain voor beginners

Even baanbrekend als het internet. De technologie die beurzen overbodig maakt en tegelijk een nieuwe fipronilcrisis helpt te vermijden. Maar ook een uitvinding waarmee je kan beleggen in virtuele munten waar centrale banken geen grip op hebben. Iedereen heeft de mond vol over blockchain.

U kent blockchain misschien als de technologie waarop de virtuele munt bitcoin draait. Tal van bedrijven zijn er al mee aan de slag. Banken als ING en KBC experimenteren volop, en ook scheepvaartgiganten als Maersk of voedingsreuzen als Unilever ULVR -0,51% kondigden onlangs nieuwe projecten aan. Ook overheden tonen interesse: in België onderzoekt de stad Antwerpen bijvoorbeeld hoe ze met blockchain in de bureaucratie kan snijden.

Maar wat is die blockchain nu exact? Om dat te kunnen snappen, kijken we best even naar hoe we vandaag betalingen en andere transacties uitvoeren. Denk terug aan de zomervakantie. Als u met een groep vrienden op reis bent geweest, komt de vraag u wellicht bekend voor: hoe gaan we onze gezamenlijke rekeningen vereffenen? De klassieke manier van werken is één persoon aan te duiden die alle aankoopbonnetjes in ontvangst neemt en uitrekent wie hoeveel aan wie moet betalen.

Het systeem werkt, al knaagt altijd het vervelende gevoel dat u niet zeker bent of de rekening klopt. Stel u voor dat u die oefening met een groep van honderd of duizend mensen moet doen, van wie u de meesten niet eens kent of vertrouwt?

Een oplossing is dat niet langer één persoon alle transacties moet registreren, maar dat iedereen collectief verantwoordelijk wordt. Als iemand aan de kassa van de supermarkt de gemeenschappelijke boodschappen wil betalen, dan moet iedereen uit de groep eerst groen licht geven voor die aankoop. Zolang dat niet gebeurt, wordt de aankoop geblokkeerd en kunnen ook geen andere groepstransacties meer plaatsvinden. Elke deelnemer heeft ook een kopie van alle eerder goedgekeurde transacties in handen, zodat er achteraf niet meer ‘gefoefeld’ kan worden.

Dozen met hash

Dat is in essentie wat blockchain doet. Een ‘block’ staat voor een of meerdere transacties, zoals de betaling in de supermarkt, en de ‘chain’ is de hele keten van blocks die de groep heeft goedgekeurd. Die manier van werken is uiteraard alleen haalbaar als alle leden in de groep in real time met elkaar kunnen communiceren via een digitaal netwerk. Anders gezegd: om met blockchain te werken, heb je het internet nodig.

Hoe werkt dat nu precies? Elk blok uit de keten is als een doos vol transacties die een digitaal identificatielabel opgekleefd krijgt - een ‘hash’ heet zoiets onder programmeurs. Tegelijk zit er in elke doos ook een document dat verwijst naar de ‘hash’ van het blok transacties dat net daarvoor heeft plaatsgevonden. Zo krijg je dus een keten van blokken die in een bepaalde volgorde gelinkt zijn aan elkaar.

© Mediafin

 

Dat maakt frauderen nagenoeg onmogelijk. Hackers die de boel willen belazeren, moeten zich een weg banen door alle eerdere blokken in de keten voor ze de data van hun slachtoffers kunnen herschrijven. Meer nog, die oefening moeten ze meermaals herhalen. Iedereen op het netwerk heeft immers een kopie van de transactieketen gekregen.

Blockchain is dus geen commercieel product of dienst, het is een werkwijze, een op software gebaseerde techniek om transacties tussen vele partijen die elkaar niet noodzakelijk vertrouwen toch in goede banen te leiden, zonder dat nog een centrale bemiddelaar nodig is. Daarom wordt de technologie wel eens een ‘gedecentraliseerd netwerk’ genoemd. Simpel gezegd: iedereen die aangesloten is op een blockchain-netwerk is met elkaar verbonden en wordt op de hoogte gebracht van elke beweging op dat net.

Weg met de notaris

Dat verschilt compleet van de manier waarop transacties vandaag worden uitgevoerd. In zo’n klassiek systeem is er altijd een centrale instantie waarvan je verwacht - of tenminste hoopt - dat die elke transactie correct verwerkt. Als u geld overschrijft naar uw energieleverancier, is het eigenlijk de bank die het geld van uw rekening haalt en op de rekening van uw leverancier zet.

Blockchain kan het einde inluiden van de ‘middle men’, de vele intermediairs die eeuwenlang onmisbare schakels waren in ons kapitalistisch systeem. Of het nu (centrale) banken zijn, de clearinghuizen van effectenbeurzen, de notarissen of de ambtenaars van de burgerlijke stand, allemaal spelen ze een rol als tussenpersoon die je door een blockchain kunt vervangen.

Een concreet voorbeeld maakt duidelijk hoe groot de impact is. Het clearinghuis Euroclear is bij het grote publiek niet zo’n bekende naam, maar het speelt een cruciale rol in de wereldwijde beurshandel. De groep met hoofdzetel in Brussel houdt de boekhouding bij van kopers en verkopers van 27.000 miljard euro aan verhandelde effecten.

In principe maakt blockchain die rol als tussenpersoon overbodig. Niet alleen Euroclear, maar ook talloze andere financiële instellingen zijn volop aan het uitzoeken hoe blockchain hun stiel zal veranderen en wat ze er zelf mee kunnen aanvangen. 

Virtuele munten

Een ander voorbeeld: als u een huis koopt, moet u daarvoor langsgaan bij de notaris, een omslachtige en dure stap. Maar hij is het wel die de aan- en verkoopakte registreert en erop toeziet dat u zeker bent dat niemand anders uw eigendom kan claimen. Een blockchain kan dat werk automatiseren. De aankoop van uw woning en uw eigendomscontract - ‘vanaf 11 september is persoon X eigenaar van de woning’ - kunnen perfect in code worden omgezet. Zo’n ‘slim contract’ kan dan gevalideerd worden door verschillende partijen op een uitgebreid netwerk, en niet langer door één enkele notaris.

De bekendste toepassingen van blockchain zijn de virtuele munten of ‘crypto currencies’. De bitcoin, die in 2009 het licht zag, blijft met voorsprong de grootste naam. Maar in de slipstream van de bitcoinhype zijn nog talloze andere virtuele munten gelanceerd.

© REUTERS

 

Het principe is telkens hetzelfde: het gaat om een systeem waarmee je in een gesloten groep of ‘community’ rekeningen kan vereffenen zonder dat er nog een bank of cash geld aan te pas komt. In tijden van lage rente, en in een klimaat waarin beleggers het beleid van centrale banken steeds meer wantrouwen, slaat het verhaal enorm aan. Wereldwijd is volgens experts meer dan 130 miljard euro aan virtuele munten in omloop.

Hoeveel van die cryptomunten op lange termijn zullen overleven, is nog maar de vraag. De kans bestaat dat er, net als in de eerste euforische fase van het internet, massa’s geld gepompt wordt in initiatieven met onvoldoende draagkracht en toegevoegde waarde. Om nog te zwijgen over de pure oplichtingspraktijken die helaas ook al de kop opsteken.

Maar het zou fout zijn om het begrip blockchain te verengen tot digitale munten, die uiteindelijk maar het betaalmiddel vormen van de ‘blockchain-economie’ die zich aftekent. De Vlaamse ontwikkelaar Dimitri De Jonghe, die bij het Berlijnse bedrijf BigchainDB aan allerlei nieuwe toepassingen werkt, omschrijft het als een gelaagd ecosysteem.

Samenwerken met robots

‘Vandaag zie je steeds meer munten en virtuele portemonnees opduiken. In een volgende fase komen er toepassingen die draaien rond identiteitsbeheer en authenticatie. En nog later zal de link gelegd worden met de fysieke wereld en geconnecteerde machines.’ Tel bijvoorbeeld blockchain en zelfrijdend vrachtvervoer bij elkaar op: die combinatie heeft alles in zich om de logistieke industrie door elkaar te schudden.

Maar blockchain zal niet alleen het landschap hertekenen voor grote ondernemingen. De technologie geeft ook zelfstandigen en kleine bedrijven meer macht om rechtstreeks met eindklanten te handelen. Een voorbeeld: de Britse muzikante Imogen Heap bedacht een systeem om muziek te verkopen en auteursrechten te innen zonder dat er nog een platenmaatschappij of een auteursrechtenorganisatie aan te pas komt.

Ook het leven van ‘gewone’ burgers en consumenten belooft een stuk eenvoudiger te worden. Met blockchain kunt u een online-identiteit opbouwen waaraan allerlei documenten gelinkt zijn, zoals uw diploma, uw rijbewijs, uw huwelijkscontract,... Een potentiële werkgever zal met een simpele muisklik kunnen vaststellen dat u over de nodige documenten beschikt. Geld zal pas van uw rekening worden afgehaald of erop komen als aan bepaalde voorwaarden is voldaan. De mogelijkheden lijken eindeloos.

Horten en stoten

Geen wonder dus dat zowat iedereen het enorme potentieel van blockchain erkent. Volgens het Wereld Economisch Forum zal de technologie al binnen tien jaar 10 procent van de wereldwijde economische groei voor haar rekening nemen. Verwacht echter niet dat we dat punt zonder horten of stoten bereiken. Het wordt eerder een evolutie dan een revolutie, met veel vallen en opstaan.

Vandaag zitten we nog volop in de fase van snuffelen en experimenteren. Er worden witboeken geschreven en ‘proofs of concept’ gemaakt. Maar er zijn nog weinig oplossingen die al op grote schaal worden uitgerold. Om blockchain echt te doen renderen, zijn ook overleg en samenwerking nodig tussen heel veel verschillende partijen die daar misschien nog niet klaar voor zijn. Willen we bijvoorbeeld de herkomst van het stuk vlees op uw bord perfect traceren, dan moeten alle partijen in de productieketen - van de veeboer en het slachthuis tot de supermarkt - daaraan meewerken.

Voor veel toepassingen ontbreekt het bovendien aan een wettelijk kader dat spelregels en verantwoordelijkheden vastlegt. En reken maar dat tijdens dat wetgevende proces weerstanden zullen opduiken van partijen die hun machtspositie door de nieuwe technologie bedreigd zien. Omgekeerd zal de overheid sommige toepassingen misschien aan banden leggen, zeker als die erop gericht zijn te ontsnappen aan wetten en belastingen.

Uitdagingen

De ontluikende technologie staat ook voor technische uitdagingen. ‘Blockchain bloat’ is er een van: hoe groter het netwerk en hoe meer transacties plaatsvinden, hoe meer data verstuurd en opgeslagen moeten worden, en hoe meer het systeem last krijgt van vertragingen. De naar Dallas uitgeweken specialist Tuur Demeester noemde dat onlangs een van de grootste uitdagingen voor Ethereum, een virtuele munt die ontwikkeld werd als betaalmiddel voor slimme contracten. Een betaalsysteem met blockchain heeft op papier veel voordelen, maar die worden waardeloos als je aan de kassa twintig minuten moet wachten voor je betaling goedgekeurd is.

Over de beveiliging van blockchainsystemen is het laatste woord evenmin gezegd. Hoe groter het potentiële rendement, hoe meer energie en middelen hackers zullen stoppen in een methode om de zogenaamd ‘onkraakbare’ blockchain toch te hacken. En aangezien er geen blockchain is zonder internet, wordt onze maatschappij nog kwetsbaarder voor brute aanvallen op die onderliggende internetinfrastructuur.

Het besluit? Blockchain is een blijver, een fundamenteel disruptieve technologie waarop we ons maar beter goed kunnen voorbereiden. Maar het is geen wondermiddel dat de maatschappij van vandaag op morgen zal veranderen. Wie er snel geld mee hoopt te verdienen, zoals de vele duizenden speculanten die hun spaargeld in een van de nieuwe virtuele munten hebben gestopt, moet zich goed bewust zijn van de risico’s.

Bron: Tijd.be